Otwarcie wystawy �Miasto 2015/Wojna 39-45� � Krak�w, 14 maja 2015 r.

Oddzia� Instytutu Pami�ci Narodowej zaprasza na wystaw� �Miasto 2015/ Wojna 39-45�. Ekspozycja na kilkunastu planszach b�dzie si� stara�a ukaza� mieszka�com Krakowa nieco inn� perspektyw� na okres okupacji niemieckiej w Krakowie. Poprzez metod� fotomonta�u na wystawie po��czono w jednym kadrze zdj�cia wsp�czesnego Krakowa i te z okresu wojny.

Takie uj�cie pozwala pokaza�, i� czas kt�ry dzieli wsp�czesnych Polak�w od tamtych tragicznych wydarze� nie jest odleg�y. Jeszcze kilkadziesi�t lat temu na ulicach i placach Krakowa, dobrze znanym mieszka�com i turystom, rozgrywa�a si� bezpardonowa walka Niemc�w z polskimi i �ydowskimi obywatelami miasta. Ekspozycja opowiada jednak przede wszystkim o historii miasta widzianej z r�nych perspektyw. Miasto jest przestawiane oczami ofiar, jak i tych kt�rzy w imi� ideologii dopuszczali si� bestialskich zbrodni.

G��wnym pomys�odawc� i autorem wystawy jest dr Maciej Zakrzewski z Biura Edukacji Publicznej IPN w Krakowie oraz Joanna Dutka K�cka � wsp�autor.

Otwarcie wystawy 14 maja 2015 r., godz. 12.00, pl. o. Adama Studzi�skiego w Krakowie.

Wystawa czynna b�dzie od 14 maja do 12 czerwca 2015 r. na placu o. Adama Studzi�skiego
w Krakowie.


Opis wydarze� historycznych prezentowanych na wystawie.

W momencie wybuchu wojny nikt nie przypuszcza�, �e ju� 6 wrze�nia Krak�w zostanie zaj�ty przez Wehrmacht. Nikt te� nie s�dzi�, �e 26 pa�dziernika tego roku Hitler og�osi miasto administracyjnym centrum prowincji nazwanej Generalnym Gubernatorstwem (GG), uznanej przez Niemc�w za cz�� tzw. Rzeszy Wielkoniemieckiej. W mie�cie mia�y swoje siedziby w�adze wykonawcze GG oraz centralne struktury aparatu represji (Wy�szy Dow�dca SS i Policji), partia narodowosocjalistyczna (NSDAP), a tak�e inne urz�dy i organizacje powo�ane przez okupanta. Wyznaczony na stanowisko Generalnego Gubernatora Hans Frank zamieszka� w budynkach zamku kr�lewskiego na Wawelu.
Niemiecka propaganda od pocz�tku pr�bowa�a kreowa� Krak�w, jako rzekomo jeden z o�rodk�w kultury niemieckiej na wschodzie. W przestrzeni publicznej Niemcy intensywnie dekorowali budynki flagami III Rzeszy, w oknach wystawowych sklep�w umieszczali portrety Adolfa Hitlera. Urz�dowo miasto nosi�o niemieck� nazw� Krakau, tak�e nazwy ulic przemianowano na niemieckie. Na Rynku G��wnym (Alter Markt, nast�pnie Adolf Hitler Platz) okupanci zburzyli pomnik Adama Mickiewicza. Podobnie post�pili z pomnikiem grunwaldzkim i innymi obiektami polskiego dziedzictwa narodowego.
Niemcy zamkn�li r�wnie� Uniwersytet Jagiello�ski. W dniu 6 listopada 1939 r.
183 profesor�w UJ aresztowali i wywie�li do KL Sachsenhausen. Zamiast polskiej uczelni utworzyli wsp�tworz�cy narodowosocjalistyczn� propagand� Instytut Niemieckich Prac na Wschodzie (Institut f�r Deutsche Ostarbeit). Z kolei Bibliotek� Jagiello�sk� sprowadzono do poziomu biblioteki miejskiej (die Stadtsbibliothek). Siedzib� rz�du GG ulokowano w budynkach Akademii G�rniczej. Dom studencki ��aczek� przerobiono na koszary SS.
Na stadionie klubu sportowego �Cracovia� stworzono niemiecki klub sportowy SS i policji (SS und Polizei Sportverein).
Okupanci zamierzali uczyni� Krak�w �niemieckim miastem�. Sukcesywnie sprowadzali do miasta kadr� urz�dnicz� wraz z ca�ymi rodzinami, st�d te� coraz cz�ciej na ulicach mo�na by�o us�ysze� j�zyk niemiecki. Rozpocz�li te� przygotowywa� plany przebudowy tkanki miejskiej dla w�asnych potrzeb. Z zachodniej i po�udniowo-zachodniej cz�ci Krakowa zamierzali uczyni� dzielnic� niemieck�. W my�l w�asnych koncepcji, typowych dla przygniataj�cej monumentalnej architektury narodowosocjalistycznej, planowali
m.in. zabudow� B�o� i przebudow� Rynku G��wnego.
Intensywnie pracowano nad nadaniem miastu charakteru niemieckiego r�wnie�
na innych p�aszczyznach. Od pocz�tku trwa�y represje wobec obywateli polskich. W wielu rejonach wyw�aszczano polskich w�a�cicieli mieszka�. Wi�zienie przy ul. Montelupich,
do kt�rego kierowano wi�ni�w politycznych by�o zawsze przepe�nione. Podobnie by�o
z wi�zieniem �w. Micha�a przy ul. Senackiej. Siedziba gestapo przy ul. Pomorskiej sta�a si� symbolem niemieckiego terroru i okrucie�stwa. Miejscami ka�ni sta�y si� takie miejsca
jak fort w Krzes�awicach czy te� Glinnik w Przegorza�ach. Obok nich istnia� utworzony przez Niemc�w ob�z koncentracyjny w P�aszowie (Konzentrationslager Plaszow bei Krakau),
w kt�rym zgin�y tysi�cy �yd�w i Polak�w.
W 1942 r. Niemcy rozpocz�li w Krakowie dokonywa� publicznych egzekucji. Pierwsz� z nich wykonali przy ul. Wodnej 26 czerwca 1942 r. Powieszono w�wczas siedem os�b.
2 pa�dziernika 1943 r. Hans Frank podpisa� rozporz�dzenie �O zwalczaniu zamach�w
na niemieckie dzie�o odbudowy w Generalnym Gubernatorstwie�. Od tego momentu co kilka tygodni odbywa�y si� na ulicach Krakowa publiczne egzekucje zak�adnik�w z wi�zie� krakowskich. Ostatni� masow� zbrodni� niemieck� wykonan� na oczach mieszka�c�w miasta by�o rozstrzelanie 27 maja 1944 r. przy ul. Botanicznej 40 zak�adnik�w. Tragicznym fina�em kilkuletniej okupacji Krakowa by�a pacyfikacja w D�biu przeprowadzona 15 stycznia 1945 r. Zamordowano w�wczas co najmniej 79 os�b.
Od pocz�tku okupacji ze szczeg�ln� nienawi�ci� Niemcy traktowali krakowskich �yd�w. Zacz�to od symbolicznej stygmatyzacji poprzez nakaz �oznaczenia �ydowsko�ci�, wprowadzaj�c obowi�zek noszenia opasek z �Gwiazd� Dawida�. �yd�w zmuszano tak�e
do wykonywania poni�aj�cych prac, podczas kt�rych niemieccy �o�nierze dokonywali
m.in. akt�w publicznego strzy�enia pejs�w i br�d ortodoksyjnym wyznawcom judaizmu.
W lipcu 1940 r. �ydzi dostali nakaz opuszczenia wi�kszo�ci dzielnic miasta. W�wczas wi�kszo�� z nich przenios�a si� do okolicznych miasteczek, takich jak Wieliczka, Niepo�omice, Skawina, Proszowice. W marcu 1941 r. na terenie Podg�rza, w wyznaczonym obr�bie ulic Wita Stwosza, R�kawka i Traugutta, utworzono getto w kt�rym st�oczono tysi�ce wysiedlonych. Przeludnienie, g��d, brak lekarstw oraz nieustaj�cy terror niemiecki sta�y si� codzienno�ci�. Symbolem pomocy polskich mieszka�c�w dla �yd�w z getta sta�a si� posta� Tadeusza Pankiewicza, w�a�ciciela Apteki pod Or�em, kt�ry przekazywa� potajemnie lekarstwa najbardziej potrzebuj�cym �ydom.
Akcje deportacyjne w getcie w czerwcu i pa�dzierniku 1942 roku zmniejsza�y obszar dzielnicy �ydowskiej. W dniach 13�14 marca 1943 r. Niemcy ostatecznie zlikwidowali getto. Przy tym wi�kszo�� jego mieszka�c�w wymordowali w obozie �mierci w Be��cu. Tylko cz�� zakwalifikowana przez Niemc�w do dalszej pracy znalaz�a si� w utworzonym w pa�dzierniku 1942 r. obozie pracy w P�aszowie. Ob�z ten mia� liczne podobozy, w tym Fabryk� Emalii Oskara Schindlera. Holocaust prze�y�a niewielka grupa wi�ni�w obozu w P�aszowie,
w tym du�a cz�� pracownik�w Fabryki Schindlera. Uratowali si� tak�e nieliczni �ydzi ukrywaj�cy si� dzi�ki pomocy Polak�w w mie�cie lub okolicach oraz ci, kt�rzy przetrwali pos�uguj�c si� sfa�szowanymi dokumentami ze zmienion� to�samo�ci�.
Cz�ci� okupacyjnej codzienno�ci by�o zaanga�owanie krakowian w konspiracj� niepodleg�o�ciow�. Pocz�tki konspiracji w Krakowie i regionie si�gaj� jesieni 1939 r.
Wok� Kazimierza Kierzkowskiego �Prezesa� skupili si� ludzie z siatek tzw. Dywersji Pozafrontowej i utworzyli konspiracyjn� Organizacj� Or�a Bia�ego (OOB), kt�ra prowadzi�a dzia�alno�� w czterech okr�gach: krakowskim, �l�skim, kieleckim i lubelskim.
Ju� w pa�dzierniku OOB podporz�dkowa�a si� organizacyjnie S�u�bie Zwyci�stwu Polski, tworzonej z upowa�nienia Naczelnego Wodza polskich si� zbrojnych a nast�pnie
jej cz�onkowie stali si� trzonem struktur podziemnej armii � Zwi�zku Walki Zbrojnej (od 1942 r. pod nazw� Armia Krajowa). Krak�w by� centrum Komendy Okr�gu AK Krak�w krypt. �Muzeum�. Struktura terenowa obj�a swoj� sieci� wszystkie powiaty okupacyjne � nie wy��czaj�c teren�w bezpo�rednio w��czonych do Rzeszy. R�wnolegle budowano struktury podziemnej administracji pa�stwowej i s�downictwa. Krak�w by� siedzib� Okr�gowej Delegatury Rz�du na Kraj.
Budowano siatki ��czno�ci i wywiadu. Szkolono kadry, wydawano pras� konspiracyjn�. Przeprowadzono nie tylko tak spektakularne dzia�ania jak zamachy na niemieckich notabli (na Friedricha Kr�gera czy Wilhelma Koppego � Wy�szych Dow�dc�w SS i Policji w GG), ale te� w konspiracji zorganizowano produkcj� broni i granat�w. Krakowianie wzi�li liczny udzia� nie tylko w akcji �Burza� na terenie okr�gu. Znale�li si� tak�e w�r�d �o�nierzy walcz�cych w Powstaniu Warszawskim.
Widz�c nadci�gaj�c� Armi� Czerwon� Niemcy nie zamierzali niszczy� miasta, ale przygotowywali si� do jego obrony od wschodu. Jednak w styczniu 1945 r. pr�ce w kierunku �l�ska wzd�u� p�nocnego brzegu Wis�y jednostki sowieckie znalaz�y si� na p�noc od miasta. Natarcie prowadzone od tej strony, szybko doprowadzi�o do opanowania centrum Krakowa. Niemcy, nie maj�c si� dla zabezpieczenia jednocze�nie i �l�ska i Krakowa, ostatecznie zrezygnowali z obrony miasta, prowadz�c tylko ograniczone dzia�ania os�onowe. Wycofali si� za Wis��, po czym ich saperzy wysadzili mosty. Na skutek sowieckich bombardowa� i ostrza�u artyleryjskiego ucierpia�y tylko niekt�re rejony miasta.
Rozpocz�� si� nowy okres zniewolenia. Terror niemiecki zosta� zast�piony przez sowieckie gwa�ty, rabunki, aresztowania i mordy. Do ko�ca kwietnia 1945 r. z miasta wywieziono transportami kolejowymi w g��b Zwi�zku Sowieckiego co najmniej 6 tysi�cy �o�nierzy AK, w tym ostatniego komendanta Okr�gu, p�k. Przemys�awa Nakoniecznikoffa. Wielu z nich � jak szef Sztabu Okr�gu AK Krak�w pp�k. Jan Kanty Lassota � zosta�o zam�czonych w sowieckich �agrach.
Sowieckie NKWD i komunistyczne UBP przej�y obiekty wykorzystywane przez niemiecki aparat represji. Rok 1945 nie przyni�s� upragnionej wolno�ci ani Polsce ani miastu.

Otwarcie wystawy: 14 maja 2015 r. , godz. 12.00
Wystawa dost�pna b�dzie do 12 czerwca 2015 r.